“Een erfgooier is nu eenmaal niet iemand die men op de tenen moet gaan staan, in casu in zijn rechten tekort moet doen. Dan verzet hij zich hevig, toont zich zolang koppig en onhandelbaar totdat hij verkregen heeft wat hij zijn recht acht.”
Fragment uit het boekje “Erfgooiers”van Dr. A.C.J. de Vrankrijker (Uit AO, boekje 907 van 13 april 1962).
Het is een paar uur voor het afscheid van waarnemend burgemeester Rinske Kruisinga en ik kijk recht in het gezicht van een echte erfgooier: Peter Calis, wethouder. Maar vooral inwoner van Laren.
‘Het college heeft inmiddels afscheid genomen van Rinske, met een lunch. Daar heb ik ook een woordje gezegd. Toen Elbert Roest vertrok als burgemeester was zelfstandigheid van Laren net het grote onderwerp. Johan Remkes, de commissaris van de Koning was er echt op uit op die fusie door te drijven. Toen wij in Haarlem kwamen om te kijken naar twee kandidaten voor het waarnemend burgemeesterschap, hadden we wel een beetje het idee dat we de fuik in gefietst werden. De angst voor een vazal van Remkes, die Laren behoedzaam een fusie in zou sturen, zat er wel een beetje in. Maar Rinske is zeer loyaal geweest al die tijd. Ze heeft aan de zijde van de meerderheid van de Raad gestaan en was een trouwe bondgenoot. Zeer zakelijk, gevoel voor humor en geen manipulatie. Aanvankelijk zou ze een jaar blijven en dat is twee jaar geworden. Ik kan niet anders zeggen dat ik erg tevreden ben.’
Het verhaal van Peter Calis staat niet op zichzelf. Geboren en getogen in Laren, door werk de wijde wereld in en uiteindelijk weer terug op het oude nest.
En dan actief.
‘Ik zag wat Leo Jansen deed voor Laren en ik dacht dat hij wel wat hulp kon gebruiken. Larens Behoud was begonnen door Ernst Wortel en hij had wat mensen om zich heen met hetzelfde gevoel voor het dorp. Maar allemaal weinig bestuurservaring. Nou, toevallig had ik dat wel. Ja, hoe gaat zoiets? Ik ben actief geworden, naar wat ledenvergaderingen gegaan en voor ik het wist, stond ik op de kieslijst en werd ik gekozen in de gemeenteraad.’
En daar is het weer. Allemaal uit liefde voor het dorp.
‘Ja, het hoeft niet allemaal groots en meeslepend te zijn. Maar je kan echt veel doen voor het dorp. Dat geeft erg veel bevrediging, ook nu als wethouder.’
Zelfs als wethouder? Vaak een wat geïsoleerde positie en ook vaak kop van jut.
‘Zeker. Vergeet niet dat heel veel plannen en initiatieven uit het college komen. Die leggen we dan voor aan de raad. Het is niet zo dat de raad zegt wat wij moeten doen. Wel natuurlijk “jullie hebben dit beloofd. Wanneer gebeurt dat nou!’ Dat is wel eens wat geworstel; met beschikbare capaciteit in de ambtelijke organisatie, met de financiën. Hoe is het ook alweer? Tussen droom en daad staan wetten en bezwaren.’
Dat vraagt meer dan een coalitieakkoord. Ook creativiteit.
‘Absoluut. Om een voorbeeld te geven; ik ben ook verantwoordelijk voor het Gooisch Natuurreservaat, als lid van het algemeen bestuur. De provincie en de gemeente Amsterdam dragen daar in bij, samen voor vijfendertig procent. Maar ze willen uittreden en ophouden met betalen. Als wethouder en lid van dat bestuur wordt er dan er echt een beroep gedaan op je creativiteit. Hoe kunnen we dat nou op zo’n goed mogelijke manier doen, waarbij het belang van het Gooisch Natuurreservaat voorop staat?’
Het eerste voorbeeld is gevallen en ook hier speelt geld een rol. Hoe staat het dorp ervoor?
‘Er is geen tekort. We gaan de begroting volgende week afronden. Die zit voor vier jaar dicht. Wat wel een uitdaging is, maar daarin staat Laren niet alleen, is het sociaal domein. Veel taken van de overheid zijn overgeheveld naar de gemeenten. De kosten namen overal toe. Bij ons in Laren waren dat vooral de kosten van de jeugdzorg. En dan loop je tegen de vragen aan als: hoe komt dat nou? wordt er meer verwezen of meer zorg toegepast? De jeugd is niet ineens twee keer zo ziek geworden of twee keer zo hulpbehoevend. Maar we hadden een enorme kostenstijging. Komt nog bij dat de overheid bepaalt wat ze betalen in de algemene uitkering. Gemeenten krijgen hun geld uit drie elementen: deze algemene uitkering van het Rijk, OZB en nog een beetje leges. Het grote probleem is nu die algemene uitkering. Die fluctueert enorm en veel gemeenten lopen nu aan tegen het feit dat er te weinig geld binnenkomt. Sociaal domein en algemene uitkering. Het is de negatieve rode draad bij veel gemeenten.’
Brandbrieven gaan de deur uit richting VNG. De minister zegt na te denken over verruiming van het budget met 1 miljard euro of zelfs meer bij de zorg. Maar dan roept Wopke Hoekstra, in zijn rol als schatkistbewaarder, “Die ongebreidelde kostenstijging moet een halt worden toegeroepen.’
‘Ik doe dat ook tegen mijn collega Karin van Hunnik. “Hoe kan dat nou? Hoe kan dat nou ineens zo oplopen? Het antwoord van Karin is dan: “Er zijn nationale verordeningen en er is nu eenmaal zorg.” Larens Behoud vindt de zorg meer dan netjes en mensen die hulp nodig hebben, zitten vaak in open einde regelingen. Dan kan je toch onmogelijk die zorg stoppen? Er zijn zelfs gevallen geweest die voor de rechter kwamen en die bepaalde dan dat er gewoon doorbetaald moest worden. Geld of geen geld.’
Hoe moeilijk is het om dit binnen de coalitie op één lijn te houden?
‘Dat is soms wel eens lastig. We zijn als gemeente verantwoordelijk voor goede zorg naar de inwoners, maar ook verantwoordelijk voor de begroting, het geld. Neem bijvoorbeeld het Brinkhuis. Dat heeft een duidelijk maatschappelijke functie. En om dat draaiende te houden, al die programma’s, is natuurlijk geld nodig.’
Sociaal domein. Een technische uitdrukking voor alle gemeentelijke inspanningen rond werk, participatie en zelfredzaamheid, zorg en jeugd. Laren is maar een dorp. Zijn de lijntjes hier korter, als het gaat om het oplossen van bepaalde problemen?
‘Veel korter. De man die zegt: “Mijn buurman loopt de straat op en gaat daar staan schreeuwen. Ik wil hem zijn huis uit hebben. Of de man, die samen met zijn zoon in een huis van de woningbouwvereniging woont. Hulpbehoevend. En het huisje staat op naam van zijn vriendin en die is weggegaan. En dan zegt de woningbouw “U heeft daar geen recht op! U moet eruit” Maar dan komt die man op straat te staan met zijn zoon. Dat zijn allemaal aspecten van dat sociaal domein. Zo’n probleem komt onmiddellijk op het bord te liggen van een wethouder. En als inwoner van Laren zit je dan meteen met die wethouder aan tafel. Het zijn vaak niet zichtbare ‘kleine’ dingen. Maar de manier van handelen bepaalt de sfeer hoe je met elkaar omgaat.’
Een ander voorbeeld van direct contact dat succes had.
‘Ik was nog raadslid en Fred van Sprang, de edelsmid, die had last van ramkraken. Nou, toen hebben we voorgesteld om daar, heel simpel, een paar paaltjes neer te zetten. Nooit meer last gehad. Zetten we dat dan heel groot in een verkiezingsprogramma? Nee natuurlijk niet. En Laren is een dorp. De mensen hier weten het toch wel. Ik heb wel de reputatie in het dorp dat als je een probleem hebt en je gaat naar Peter Calis, dan gebeurt er wat.’
De zelfstandigheid van Laren. Het bepaalde voor een belangrijk deel het succes van Larens Behoud en Liberaal Laren bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Een groot succes! En nu? Waar haalt iedereen nu de motivatie vandaan? En is Peter Calis nog eens beschikbaar voor een nieuwe periode?
‘Ik denk niet dat dat verstandig is. Misschien een rol in het bestuur van Larens Behoud. Maar Laren zit diep in mijn genen en erfgooiers zijn koppige eigenwijze mensen. En vooral ook eigengereid. Op een schilderij van Hart Nibbrig, staan twee van mijn grootvaders. Zowel van moeders als mijn vaders kant. De erfenis als erfgooier draag ik mee, voor een zelfstandig Laren. Datzelfde had ik ook al toen ze het GNR over wilden dragen aan PWN. Ons Gooisch Natuurreservaat! Misschien heel verstandig, maar het standpunt was “dat gaan we niet doen.” We blijven wel baas in eigen huis.’
Wat is nu nog de grote uitdaging?
‘Timo Smit zei erg aardig dat Leo en ik het niet doen voor onszelf of Larens Behoud. Het gaat om het dorp. We doen het niet voor electoraal succes maar altijd omdat we denken dat het beter is voor Laren. Het fijne van mijn positie als politicus is dat ik daar altijd op terug kan vallen. Ik hoef er geen ideologie of partijprogramma bij te halen. Ik kan precies zeggen wat ik er van denk, want zo denkt Larens Behoud er precies over. En dat is niet omdat ik vind dat Larens Behoud dat zou moeten vinden! Welnee! Dat vinden we met z’n allen. Er liggen nu grote vraagstukken, waarin Laren een rol speelt, binnen de regio; de energietransitie, mobiliteit, De A-1 en de bereikbaarheid van Laren en dorpen om ons heen. Het is natuurlijk erg raar dat dorpen als Huizen, Blaricum en Laren geen treinstation hebben. Het gemorrel rond het openbaar vervoer. Maar is dat OV nou wel hét antwoord? Want er wordt nu een HOV (Hoogwaardig Openbaar Vervoer) aangelegd voor 120 miljoen euro. Dat geeft ook een hoop gekrakeel. De vitaliteit van Laren. Uitdagingen genoeg.’
En hoe gaat Laren die uitdagingen aan?
‘Wat ik al zei, het zijn veel grensoverschrijdende vraagstukken. Wij hebben als gemeentebestuur daar een verantwoordelijk in. We moeten dus goed samenwerken. Zelfstandigheid kan alleen maar als je je geld op orde hebt en samenwerkt met de buren.’
Noem een een voorbeeld. Want juist bij deze problemen komt vaak de kritiek over het gebrek aan bestuurskracht.
‘Tja, maar dat is ongefundeerde flauwekul. De provincie bijvoorbeeld. Het HOV. Blaricum heeft daar jaren tegen geageerd, om diverse redenen. Volgens de provincie had het ‘probleem’ zich sneller opgelost als het om één stad was gegaan en niet diverse dorpen. Alsof dat een reden is om democratische principes overboord te gooien. Want met één stad hoeven we niet te luisteren naar de kritiek en bezwaren van bewoners! Dat is toch een gotspe! Er is een cartoon van Peter van Straaten, met daarop een directietafel en het citaat: “Als jullie nou allemaal deden wat ik zei, dan zou het een stuk sneller gaan” Ja, dan heb je veel bestuurskracht. Maar zo werken we niet. Participatie, inbreng van bewoners en omwonenden. Daar gaat het niet alleen om. Het wordt ook steeds breder erkend.’
Na de verkiezingen is er een coalitie gekomen van Larens Behoud en de VVD. Hebben jullie wel eens overwogen om het raadsbreed te doen?
‘Ik geloof stellig in het democratisch principe dat als je het beter wilt doen, dat je het dan niet altijd eens moet zijn met elkaar. Ik ben van mening dat er goed naar de oppositie geluisterd wordt.’
En is de oppositie het daar mee eens?
‘Die zullen daar zeker een andere en genuanceerde kijk op hebben’
Het dualisme?
‘Dualisme bestaat alleen voor de oppositie. Het is toch ondenkbaar dat een eigen fractie tijdens een raadsvergadering opeens met een verrassing voor de wethouder komt. zo doen we natuurlijk geen zaken.’
Nog even terug naar het eigenwijze en soms eigengereide karakter van de erfgooier. Jouw actie met dan Sonny concert op de Brink. Is dat nou zo’n voorbeeld?
‘Welnee, dat lag wel iets genuanceerder dan naar buiten is gekomen. Het had ook niks met eigenwijs te maken. Dat was perceptie en framing. Sonny zat met het afblazen van Lekker Laren maar wilde wel zijn concert doen en vroeg of het op de Brink kon. Ik heb hem toen gezegd dat hij dat aan de verkeerde persoon vroeg. Want ik ben WEThouder. De wet en daar houd ik mij aan en in die wet stond dat er geen Sonny op de Brink kon. Maar ik heb hem wel aangeboden om te kijken of de raad een uitzondering kon maken. We zaten alleen in een periode van zomerreces. Dus ben ik gaan bellen met fractievoorzitters. Johan(VVD), Wim LB), Jacqueline (Liberaal Laren)….allemaal volmondig akkoord. Toen was het een kwestie van tellen. Dus ik heb Nico Wegter en Erwin van den Berg niet gebeld!’
Dat laatste..spijt?
‘Hartstikke! Maar er ontstond toen iets dat ik alles in mijn eentje had geregeld en schijt had aan het vastgestelde evenementenbeleid. En dat alleen omdat ik Nico Wegter niet gebeld had. En eerlijk is eerlijk..ik vond mezelf ook wel een beetje een eikel dat ik dat niet gedaan had.
Toch nog even die Brink dus en alle terugkerende commotie.
‘Timo gaf vorige week een andere visie aan over de Brink. Maar de Brink is nu eenmaal gemeentegrond. Het is niet van Larens Behoud. Het is gemeenteland en we trekken dan niet onze eigen plan zomaar uit de kast en gaan die rododendron even knippen. Dat gaat nu eenmaal niet. Zoiets wordt besproken, geëvalueerd en er wordt een nota geschreven. Ik ben ook wel anders gewend, maar zo werken die dingen nu eenmaal in een democratie.’